İnsanoğlunun yerleşik toplum hayatına başladığı çağlardan günümüze Akdeniz havzasında bilinen zeytinyağı ve güney Mezopotamya da Anadolu da ve Kafkasya da tereyağı mutfakların önemli bir ihtiyaç maddesiydi. Geleneksel Osmanlı ve Türk mutfak kültürümüzün vazgeçilmez lezzetlerinden biri olan sade yağ, sağlık açısından faydalı olması ve yemeklere kattığı benzersiz aroma ile son yıllarda yeniden popüler hale gelmiştir. Peki, sadeyağ nedir, nasıl yapılır ve hangi alanlarda kullanılır? Gelin, tüm detaylarıyla sadeyağı birlikte inceleyelim.
SADEYAĞ Nedir?
.Bir süt ürünü olarak bilinen yoğurdun yayık veya tulum(k,ğ) adı verilen hayvan derisinden kaplarda tereyağının çıkarılması ve bu yağın hafif ısı derecelerinde eritilerek saflaştırmaları sonucunda saf yağ (SADEYAĞ ) olarak elde edilmesi ilk olarak Yukarı Mezopotamya bugünkü Şanlıurfa çevresinde yapılmıştır. Bölge insanlarının ana geçim kaynaklarından biri olan hayvancılığın bölgenin iklim şartlarının bir zorunluluğu olarak ve uzun süre bozulmadan muhafaza edile bilmesi sayesinde bir ürün olarak ortaya çıkmasını sağlamıştır. Kısaca; Sade yağ, tereyağının su ve süt artıklarından(ayran.vs..) saflaştırılmış arındırılmış hali olarak tanımlanabilir
SADEYAĞ bugünkü tanımla Tarım Bakanlığı Türk Gıda Kodeksi tebliğine göre süt ürünlerinden elde edilen su ve yağsız kuru madde unsurlarından tamamına yakın bölümü uzaklaştırılmış en az %99 oranında saflaştırılmış süt yağı içeriğine sahip üründür.
SADEYAĞ Şanlıurfa bölgesinde hayvancılıkla geçimini sağlayan halkın yıllardan beri geçim kaynağı olmuştur. Çok eski dönemlerden belli bölgede genellikle küçükbaş hayvancılık yapılmaktaydı son dönemlerde büyük baş hayvan yetiştiriciliği artmasından dolayı sadeyağ inek sütünden de elde edilmeye başlanmıştır.
SADEYAĞ inek sütünden elde edilene İNEK SADEYAĞI koyun sütünden elde edilene KOYUN SADEYAĞI denmektedir.
SADEYAĞ ın bu bölgeden yayılıp başka bölgelerde de kullanıldığı bilinmesine rağmen ŞANLIURFA da üretilen SADEYAĞ kalitesinde olmamaktadır. Bunun başlıca nedenleri arasında yöresel hayvan ırkı ( İvesi türü koyun ) beslendiği meralar, iklimi, yapılış tarzı, içinde asit oranının çok düşük olması dolaysıyla bu bölgede üretilen SADEYAĞ rayihası (kokusu) tadı, lezzeti bakımından çok daha kaliteli lezzeti olmasıdır. Sade Yağın Faydaları
SADEYAĞIN FAYDALARI
1. Yüksek Isıya Dayanıklı
Sadeyağ, tereyağı gibi kolayca yanmaz. Yanma noktası yaklaşık 250°C olduğu için özellikle tatlılar ve yemekler için mükemmel bir tercihtir.
2. Laktozsuz ve Sindirimi Kolay
SADEYAĞ, süt proteinlerinden arındırıldığı için laktoz intoleransı olan kişiler tarafından daha rahat tüketilebilir. Sindirimi kolay olduğu için mideyi yormaz.
3. Besin Değerleri Açısından Zengindir
Başta A, D, E, K ve B12 vitamini olmak üzere pek çok vitamin bulunan SADEYAĞ, yağda çözünen vitaminlerin vücut tarafından emilimine yardımcı olur. SADEYAĞ içinde aynı zamanda potasyum, magnezyum, kalsiyum, çinko ve fosfor gibi birçok mineral bulunur. Bu vitaminler bağışıklık sistemini güçlendirir ve kemik sağlığını destekler. Ayrıca, Omega-3 yağ asitleri içerdiği için beyin fonksiyonları üzerinde olumlu etkileri vardır.
4. Uzun Raf Ömrü
SADEYAĞ, içeriğinde su ve süt artığı barındırmadığı için uzun süre bozulmadan saklanabilir. Oda sıcaklığında bile aylarca tazeliğini koruyabilir.
5. Doğal Lezzet ve Aroma
Tereyağına göre daha yoğun ve aromatik bir tada sahiptir. Özellikle geleneksel yemeklere derin bir lezzet katar.
SADEYAĞ Nerelerde Kullanılır?
🍲 Yemeklerde Kullanımı
Sadeyağ, pilav çeşitlerin de , çorbalar da, her türlü etli ve sebzeli yemeklerde dahil birçok yemekte kullanılabilir. Özellikle Türk ve Orta Doğu mutfaklarında vazgeçilmezdir.
🍞 Hamur İşleri ve Tatlılar
Başta Baklava, kadayıf, künefe olmak üzere her türlü şerbetli tatlılarda kurabiye, börek gibi birçok hamur işinde sade yağ kullanılarak daha gevrek ve lezzetli mükemmel sonuçlar elde edilir.
🥗 Sağlıklı Beslenmede
Kahveye eklenerek enerji verici bir içecek (Bulletproof Coffee) olarak tüketilebilir. Ayrıca ketojenik ve paleo diyet yapanlar için de mükemmel bir yağ kaynağıdır.
Sonuç
SADEYAĞ, mutfağınıza hem sağlık hem de lezzet katacak geleneksel bir üründür. Hem besin değeri yüksek hem de uzun süre bozulmadan saklanabilir olmasıyla herkesin mutfağında bulunması gereken bir yağ türüdür. Eğer doğal ve katkısız yağ arıyorsanız, sadeyağ mükemmel bir tercihtir!
Siz sadeyağı hangi tariflerde kullanıyorsunuz? Yorumlarda paylaşabilirsiniz.